Laten we bij de basis beginnen: de hoge goudprijzen. Door de hoge goudprijzen trekken criminelen massaal de goudmarkt in, met name in de illegale goudwinning in Afrika, Zuid-Amerika en Midden-Amerika.
Criminele bendes hebben de controle over veel van deze illegale mijnen en gebruiken geweld om gebieden over te nemen. Criminelen kopen landbouwgrond van cacaoboeren om deze te gebruiken voor goudwinning in plaats van cacao. Hoewel de prijzen van chocolade stijgen, profiteren de cacaoboeren hier nauwelijks van, omdat zij vaak een vaste prijs krijgen voor hun bonen. Hierdoor besluiten veel cacaoboeren hun grond te verkopen aan goudzoekers, omdat dit op korte termijn meer oplevert dan het verbouwen van cacao.
Gevolgen
De illegale goudwinning leidt echter tot diepe kraters en maakt de grond ongeschikt voor landbouw, waardoor opnieuw cacaobomen planten onmogelijk wordt. Dit probleem brengt ernstige gevolgen met zich mee, zoals grootschalige ontbossing, vervuiling van waterbronnen en giftige bodemverontreiniging door het gebruik van kwik en cyanide. Daarnaast worden lokale gemeenschappen door gewapende bendes verdreven en worden arbeiders uitgebuit onder mensonterende omstandigheden. Cacaoboeren, vooral in landen als Ghana, verliezen hierdoor hun land en bron van inkomsten, waardoor de cacao-industrie onder druk komt te staan en chocolade wereldwijd duurder wordt. Dit probleem beperkt zich niet tot Afrika; in Zuid-Afrika zijn naar schatting 6.000 illegale goudmijnen actief, en ook in Zuid- en Midden-Amerika neemt de illegale goudwinning toe, met landen als Colombia, El Salvador en Nicaragua als belangrijke hotspots. De combinatie van stijgende goudprijzen, georganiseerde criminaliteit en de teloorgang van cacaoplantages heeft niet alleen een verwoestende impact op lokale gemeenschappen, maar beïnvloedt ook de wereldeconomie.
Oplossing
Het streven naar een rechtvaardige cacao-industrie heeft geleid tot initiatieven zoals die van Tony’s Chocolonely, die zich richten op het beëindigen van uitbuiting. Een protectiegeldtoeslag op chocolade klinkt misschien als een mogelijke oplossing, maar in de praktijk kan dit criminele activiteiten juist legitimeren en versterken, waardoor de veiligheidssituatie op lange termijn verslechtert. In plaats daarvan is het effectiever om te investeren in structurele oplossingen zoals de versterking van de rechtsstaat, een verbeterde wetshandhaving en het creëren van economische alternatieven voor kwetsbare gemeenschappen. In Suriname zijn bijvoorbeeld stappen gezet met de invoering van de Milieu Raamwet (S.B. 2020, no. 97) om milieudelicten als gevolg van illegale goudwinning aan te pakken. Dit laat zien dat het niet alleen gaat om arbeidsuitbuiting, maar ook om de bredere milieu-impact van de goudwinning en de cacao-industrie. De oplossing ligt niet in geïsoleerde maatregelen, maar in een gecoördineerde internationale aanpak waarin overheden, bedrijven, wetenschappers en maatschappelijke organisaties samenwerken. Dit vraagt om wetenschappelijk onderbouwd beleid, strengere handhaving en economische initiatieven die boeren en arbeiders in staat stellen om onder eerlijke en veilige omstandigheden te werken, zonder afhankelijk te zijn van criminele netwerken.
Goudhandel in Nederland
Illegale goudhandel vormt een groeiend probleem in Nederland en staat in nauw verband met georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Criminele organisaties gebruiken goud niet alleen als middel om illegaal verkregen vermogen wit te wassen, maar ook als betaalmiddel binnen het criminele circuit en als middel om waarde te verplaatsen.
De Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit (NSOC) heeft onderzoek gedaan naar malafide goudhandel en constateerde dat alle fasen van de reguliere goudketen kwetsbaar zijn voor malafide activiteiten. Denk aan:
- Eenvoudig witwassen met goud: crimineel geld wordt direct omgezet in goud, vaak door de aankoop en verkoop van fysiek goud. Dit gebeurt zowel met contant als giraal geld, waardoor het moeilijk wordt om de herkomst van het geld te traceren.
- Ondergronds bankieren met goud: goud wordt gebruikt als alternatief betaalmiddel in criminele netwerken. Crimineel geld wordt omgezet in goud en naar het buitenland vervoerd, waar het wordt verkocht of ingezet voor illegale transacties.
- Fraudecarrousels met goud: dit omvat complexe fraudeconstructies waarbij sloopgoud, nieuwe sieraden en contant geld worden gebruikt om belastingfraude te plegen en crimineel geld wit te wassen. Vaak worden goud en geld frequent geïmporteerd en geëxporteerd om financiële sporen te verhullen.
- Witwassen via mijnbouw of export van goud: criminele netwerken investeren in illegale mijnbouwactiviteiten of kopen illegaal goud op. Dit goud wordt vaak vermengd met legaal gewonnen goud om de herkomst te verhullen en vervolgens geëxporteerd. Criminelen kunnen ook valse mijnbouwvergunningen gebruiken om het witgewassen goud als legitiem te laten lijken.
- Oplichting via goud(handel): dit omvat frauduleuze investeringen in niet-bestaande goudmijnen of fictieve goudtransporten. Criminelen bieden ook nep aandelen in goudbedrijven aan of verkopen niet-bestaande partijen goud aan slachtoffers.
Aantrekkingskracht van goud
Goud is aantrekkelijk voor criminelen vanwege de stabiele marktwaarde en de hoge waarde in een compact formaat, waardoor het gemakkelijk te verplaatsen en te verbergen is. Criminelen kunnen goud ook verwerken als bouwmateriaal en verwerken in de bouw van hun vastgoed. Hiermee is het niet zichtbaar voor opsporingsdiensten en ook bij brand of bij onderzoek loopt de crimineel geen gevaar.
Voorbeeld: De gouden tientje munt weegt 6,72 gram en werd geslagen in de periode van 1818 en 1933. Het muntje bevat 6.048 gram puur goud. De huidige waarden van goud is momenteel € 86,36 (peildatum 9 maart 2025). Dat betekent dat een dergelijke munt €522,26 waard is. Het grappig van dit muntje is dat de waarde hoger is dan de goudprijs. Een gemiddelde handelaar betaalt met gemak ruim 580 euro voor een dergelijke munt.
Dus goud op deze wijze gebruiken voor criminele activiteiten is dus helemaal niet zo gek, want het opsporen is moeilijk in de praktijk en de waarde is stabiel. Het zou mooi zijn als er meer onderzoek wordt gedaan naar de goudhandel in Nederland en internationaal. Misschien gaan opsporingsdiensten ook aan de slag met de metaaldetector die met een hoge gevoeligheid goud kan detecteren in bouwmaterialen, vooral als het in grotere hoeveelheden aanwezig is. Mocht dit nieuwsbericht je onrustig maken? Een mogelijke manier om je te kalmeren is het eten van pure chocolade. Pure chocolade bevat namelijk stoffen die een rustgevend effect op het lichaam kunnen hebben. Zo is cacao rijk aan magnesium, een mineraal dat bijdraagt aan ontspanning en het verminderen van stress. Daarnaast bevordert cacao de productie van serotonine, een neurotransmitter die een gevoel van welzijn en ontspanning stimuleert.
Meer weten over ondermijning en georganiseerde ondermijnende criminaliteit?
Bestel het Basisboek Ondermijning.
