Toezicht op drugsprecursoren

Meldplicht bij verdachte transacties
Een hoeksteen van het toezicht is de meldplicht: bedrijven die met drugsprecursoren werken, moeten onverwijld verdachte of ongebruikelijke transacties melden. Dit houdt in dat als een groothandel, distributeur of gebruiker merkt dat er iets niet pluis is bij een bestelling, verkoop of voorval (zoals diefstal van precursoren of een klant met vreemde verzoeken), zij daarvan melding moeten maken. Zelfs voorbereidingen op een verdachte transactie of onderbuikgevoel situaties vallen hieronder. Melding gebeurt bijvoorbeeld via een speciaal formulier ‘Melding verdachte transactie chemicaliën’ dat naar het centrale meldpunt moet worden gestuurd (onder beheer van de FIOD).

Omdat niet elke ongebruikelijke bestelling meteen duidelijk illegaal is, zijn er enkele rode vlaggen ter illustratie:

• Identiteit van de klant: een geheel nieuwe klant zonder geschiedenis in een branche, een klant die weigert zich te legitimeren of opvallend vage contactgegevens heeft (bijvoorbeeld geen vast adres of telefoonnummer).
• Zakelijke praktijken: een bestelling die geleverd moet worden op een privéadres of postbus in plaats van een zakelijk adres, een zeer onregelmatig bestelpatroon, of een klant die contant wil betalen voor grote hoeveelheden chemicaliën.
• Manier van leveren: de koper vraagt om de goederen zelf af te halen met een privévoertuig, stelt voor om ongebruikelijke tussenpersonen of transportroutes te gebruiken, of verzoekt levering in afwijkende, niet-commerciële verpakkingen.
• Gebruik van de goederen: de hoeveelheid of aard van de bestelde stof past niet bij de normale activiteiten van de klant, de opgegeven toepassing klopt niet met het product, of de bestelling is bestemd voor een land/regio zonder legitieme vraag naar die stof.

Wanneer een of meerdere van deze signalen optreden, is de transactie ongebruikelijk of verdacht te noemen en hoort dit gemeld te worden. Zo’n melding kan voorkomen dat criminelen ongemerkt grote partijen chemicaliën inslaan.

Praktische verplichtingen voor marktdeelnemers en gebruikers
Bedrijven en personen die met geregistreerde precursoren omgaan moeten aan strikte regels voldoen. De exacte verplichtingen verschillen per type stof en activiteit, maar in de praktijk gaat het om de volgende kernpunten:

• Vergunningplicht (categorie 1): voor de meest kritieke stoffen geldt een vergunningsstelsel. Zowel handelaren als gebruikers moeten een activiteitenvergunning hebben om categorie 1-stoffen in bezit te hebben of te verhandelen. Zonder zo’n vergunning mogen deze stoffen dus niet worden betrokken. Ook mag men categorie 1-chemicaliën alleen leveren aan andere vergunninghouders; bovendien moet de ontvanger een zogeheten afnemersverklaring (een getekende verklaring over het voorgenomen gebruik) overleggen.
• Registratieplicht (categorie 2): voor bepaalde precursoren in categorie 2A volstaat een registratie in plaats van een volledige vergunning. Bedrijven die met die stoffen omgaan moeten zich registreren bij de Douane (CDIU) en mogen pas daarna handelen.
• Administratie en documentatie: van alle transacties met gereguleerde stoffen moet een goede administratie worden bijgehouden (in- en verkoop, gebruik, voorraad). Belangrijke documenten zoals afnemersverklaringen moeten bewaard blijven en de gehele administratie moet minimaal 3 jaar worden bewaard.
• Veilige opslag: bedrijven zijn verplicht passende maatregelen te nemen om precursoren veilig op te slaan en diefstal te voorkomen. De opslagruimten moeten goed beveiligd zijn. Mocht er toch iets zoekraken of worden gestolen, dan moet men onmiddellijk de politie en het meldpunt op de hoogte stellen.
• Etikettering: alle verpakkingen van geregistreerde stoffen moeten voorzien zijn van een duidelijk etiket met de chemische naam zoals die in de regelgeving is vermeld. Dit maakt meteen zichtbaar dat het om een gereguleerde drugsprecursor gaat en voorkomt verwarring of misbruik tijdens transport en opslag.
• Aangewezen verantwoordelijke: organisaties die met precursoren handelen, moeten intern een verantwoordelijke persoon aanwijzen die toeziet op naleving van de regels. Deze fungeert als aanspreekpunt, zorgt dat het bedrijf de wetgeving niet overtreedt en herkent en meldt verdachte transacties tijdig. De contactgegevens van deze verantwoordelijke moeten bij de Douane (CDIU) bekend zijn, zodat er een duidelijke lijn is voor communicatie.
• Jaarlijkse rapportage: vergunninghouders (met name voor categorie 1) moeten elk jaar een overzicht geven van hun precursorenactiviteiten. Zo moet vóór 15 februari een jaarverslag naar de Douane (CDIU) worden gestuurd met hoeveel men het afgelopen jaar heeft gebruikt en aan wie welke hoeveelheden zijn geleverd.

Deze verplichtingen worden gehandhaafd door de Douane en de toezichthoudende instanties.

Samenwerking tussen politie, Douane en Belastingdienst
Effectief toezicht op precursoren vergt nauwe samenwerking tussen verschillende overheidsdiensten. De Belastingdienst/Douane is primair verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de regelgeving voor drugsprecursoren en heeft daarvoor gespecialiseerde teams, zoals team POSS (Precursoren, Strategische goederen en Sanctiewetgeving). De Douane houdt toezicht bij invoer en uitvoer, controleert bedrijven en verstrekt via de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU) de benodigde vergunningen en registraties.

De politie speelt een complementaire rol: zodra er vermoedens zijn van crimineel misbruik (een bedrijf dat stiekem grote hoeveelheden aceton doorsluist naar een drugslab, of een loods waar precursoren zonder papieren worden opgeslagen) treedt de politie op met strafrechtelijk onderzoek. Vaak gebeurt dit in samenwerking met de FIOD.

Door regelmatige informatiedeling tussen Douane, FIOD en politie kunnen verdachte patronen tijdig worden gesignaleerd. Alle drie de partijen hebben een stukje van de puzzel in handen: de Douane ziet de legale handelsstromen, de Belastingdienst/FIOD heeft financiële inzichten en meldingen van ongebruikelijke transacties, en de politie heeft zicht op de criminele netwerken en labs. Door die informatie te combineren, ontstaat een effectief sluitend controlenet dat zowel preventief als repressief werkt.