2 november 2025, 13:19
Online nepapotheken, dat wil zeggen webshops die zich voordoen als legitieme apotheken, vormen een snel groeiend fenomeen in de georganiseerde criminaliteit. In Nederland slaat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) alarm: het aantal meldingen over websites die zonder recept medicijnen verkopen, steeg van 114 in 2024 naar 187 in de eerste negen maanden van 2025. Uit onderzoek van de IGJ naar 150 van zulke sites bleek dat vrijwel allemaal receptplichtige middelen aanboden, variërend van ADHD-medicatie tot opiaten, zware pijnstillers, slaapmiddelen en anabole steroïden. Dus zonder enige receptcontrole. De IGJ heeft tientallen van deze illegale webapotheken offline laten halen en in één geval aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie. Toch blijven de zorgen groot vanwege de gezondheidsrisico’s: consumenten krijgen medicijnen van onduidelijke herkomst en kwaliteit (soms vervuilde of verkeerd gedoseerde namaakpillen), zonder begeleiding van een arts. Bovendien is sprake van oplichting. Mensen betalen voor dure pillen maar ontvangen vaak niets. Deze online pillenhandel ondermijnt niet alleen de volksgezondheid, maar financiert ook andere criminele activiteiten en vereist een gezamenlijke aanpak van overheid en private partijen
Werkwijze
De werkwijze van online nepapotheken kenmerkt zich door misleiding en doordachte marketing. De websites ogen op het eerste gezicht betrouwbaar, met afbeeldingen van artsen in witte jassen, apotheeklogo’s en medische symbolen. Hierdoor denken kopers met een officiële apotheek te maken te hebben. In werkelijkheid ontbreken alle vereiste vergunningen en controles. Er wordt receptplichtige medicatie verkocht zonder enig recept of tussenkomst van een arts, wat bij een echte apotheek onmogelijk is. Contact- en adresgegevens op zulke sites zijn vaag of nep en er wordt geen geregistreerde apotheker vermeld. Ook staan deze aanbieders niet in het officiële apothekenregister en ontbreekt het EU-verificatie-logo, of het logo wordt frauduleus weergegeven zonder doorverwijzing naar een officiële registerpagina.
Achter de schermen opereren vaak georganiseerde netwerken die meerdere van zulke nepapotheken aansturen. De IGJ constateerde clusters van verdachte sites met eenzelfde lay-out, URL-patronen of eigenaar, wat duidt op één crimineel netwerk achter meerdere webwinkels. Zulke netwerken gebruiken telkens nieuwe domeinnamen wanneer oude offline worden gehaald. Opvallend is dat de hosting veelal in het buitenland plaatsvindt om Nederlandse toezicht te ontwijken. Nederlandse autoriteiten hebben bijvoorbeeld moeten samenwerken met Amerikaanse cybercrime-afdelingen om tientallen malafide domeinen te laten afsluiten die in de VS waren geregistreerd onder valse gegevens. Waar echte apotheken doorgaans iDEAL of pinnen aanbieden, accepteren deze sites juist cryptobetalingen (zoals Bitcoin), vreemde constructies als contant geld opsturen, of overschrijvingen naar buitenlandse rekeningen. Zulke ongebruikelijke betaalmethoden, vaak in combinatie met kortingscodes of stapelkorting voor grote afnames, zijn een duidelijk waarschuwingssignaal.
Verschuiving naar social media
Naast eigen websites verschuift de illegale pillenhandel deels naar sociale media en messaging-apps. Waar toezichthouders zich tot voor kort richtten op het uit de lucht halen van webpagina’s, zien ze nu een opkomst van aanbod via Snapchat, Instagram, TikTok, Facebook-groepen en online marktplaatsen. Criminelen spelen hiermee in op trends onder jongeren: zogenaamde ‘study drugs’ (zoals Ritalin) of afslankpillen worden op TikTok en andere platforms aangeprezen. Deze verschuiving naar besloten online omgevingen maakt handhaving lastiger, omdat toezicht op sociale media minder direct is. De professionele uitstraling blijft echter gelijk: gelikte marketing, nep-recensies en zelfs misbruik van officiële logo’s of namen van echte apothekers worden ingezet om vertrouwen te wekken.
Verstrengeling onder- en bovenwereld
De handel in illegale medicijnen staat niet op zichzelf; het is verstrengeld met bredere georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Zoals bij andere vormen van drugshandel is financieel gewin de drijfveer. Criminelen die zich met nepapotheken bezighouden, hebben geen enkel oog voor de gezondheid van klanten. Zij doen het uitsluitend om geld te verdienen. De opbrengsten uit deze pillenhandel worden vervolgens weggesluisd via internationale betaalroutes en cryptovaluta, om opsporing te bemoeilijken. Opsporingsdiensten in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk bevroren in 2024-2025 voor ruim £1,4 miljoen aan criminele inkomsten uit de illegale medicijnenhandel en haalden crypto- en banktegoeden van drugsgangs offline. Zulke acties bevestigen dat witwaspraktijken een integraal onderdeel zijn van dit verdienmodel. De keuze voor Bitcoin en buitenlandse rekeningen duidt erop dat deze netwerken hun geld over landsgrenzen versluizen, vergelijkbaar met hoe traditionele drugskartels werken.
Veel nepapotheken maken gebruik van cybercrime-methoden om hun operaties in stand te houden. Zo zijn er gevallen bekend van phishing-mails en spam die goedkope medicijnen aanprijzen, waarbij botnets worden ingezet om miljoenen e-mails te versturen. Dergelijke praktijken verbinden de illegale medicijnhandel direct met digitale criminaliteit. Daarnaast lopen kopers risico op cyberfraude. De websites van nepapotheken zijn vaak technisch opgezet om detectie te ontwijken, bijvoorbeeld het gebruik van constant wisselende proxy-servers en domeinnamen. Dit vergt specialistische IT-kennis, die criminele netwerken bijvoorbeeld inkopen bij hackers of zelf ontwikkelen. Veel van deze illegale platforms belanden op zwarte lijsten van de politie vanwege fraude, naast de gezondheidsdelicten.
Online nepapotheken kunnen worden gezien als een verlengstuk van de drugsmarkt. De aangeboden middelen, van opiaten tot kalmeringsmiddelen en stimulanten, vallen vaak onder dezelfde verdovende of verslavende categorieën als traditionele illegale drugs. Zo zijn sterke pijnstillers als oxycodon en fentanyl op de zwarte markt zeer gewild en dragen bij aan de opioïdencrisis. Georganiseerde misdaadgroepen die in cocaïne, xtc of synthetische drugs handelen, breiden hun portfolio uit met vervalste medicijnen en gestolen of nagemaakte geneesmiddelen. Interpol meldde dat internationale criminele netwerken de complete toeleveringsketen van valse medicijnen in handen hebben (van productie tot distributie) en dat ze de winsten uit deze handel gebruiken om andere clandestiene activiteiten te financieren. Dit betekent dat elke euro verdiend aan illegale Ritalin-pillen of anabolen mogelijk bijdraagt aan de bekostiging van wapensmokkel, mensenhandel of de productie van harddrugs.
Volgens de VN is de handel in vervalste medicijnen in Zuidoost-Azië inmiddels een van de vier grootste transnationale misdaadmarkten, naast drugssmokkel, mensenhandel en milieucriminaliteit. Criminele syndicaten in de regio sluizen gigantische hoeveelheden namaakmedicatie ter waarde van miljarden door naar markten wereldwijd. Deze wereldwijde dynamiek laat zien dat online nepapotheken niet louter wat geïsoleerde internetoplichters zijn, maar onderdeel van grootschalige georganiseerde misdaadnetwerken met internationale vertakkingen.
Internationaal gecoördineerde handhaving
Interpol’s Operatie Pangea geldt als een van de grootste gecoördineerde acties tegen illegale (online) medicijnenhandel. Deze jaarlijkse operatie brengt politiediensten, douane, gezondheidsinspecties en zelfs private partners uit tientallen landen samen. De resultaten illustreren de omvang van het probleem. Zo leidde Operation Pangea XVI in oktober 2023 tot 72 arrestaties wereldwijd, de inbeslagname van potentieel gevaarlijke medicijnen ter waarde van ruim 7 miljoen dollar en de sluiting van meer dan 1.300 criminele websites. Opvallend genoeg blijven erectiepillen (zoals sildenafil) jaar na jaar de meest in beslag genomen categorie (bijna een kwart van alle vondsten), gevolgd door psychotropen als antidepressiva, anxiolytica en stimulerende middelen.
Illegale medicijnen worden vaak per post verstuurd. Wereldwijd werken opsporingsdiensten samen met douane om pakketten met verboden geneesmiddelen te onderscheppen. Ondanks successen keert de dreiging telkens terug. Ieder jaar duiken nieuwe websites op of verplaatsen bendes hun handel naar andere kanalen. Voor elke nepapotheek die opgerold wordt, poppen elders weer nieuwe op.
Naast Pangea ontstaan daarom ook tussentijdse coalities. Zo werken de Amerikaanse FDA en Britse MHRA samen in Operation Lascar om illegale geneesmiddelenroutes tussen hun landen aan te pakken, waarbij ze kennis uitwisselen over hoe criminelen gaten in regelgeving benutten. Wereldwijd wordt bovendien gepleit voor een aanpak, waarin niet alleen politie en inspectiediensten maar ook bijvoorbeeld douane, postbedrijven en internetbedrijven structureel betrokken zijn. Vaak worden producten in het ene land gemaakt, in een tweede land online aangeboden en via een derde land naar consumenten verscheept. Een gecoördineerde reactie is daarom essentieel om deze criminelen echt pijn te doen.
Inzicht in digitale infrastructuur
Om inzicht te krijgen in deze ondergrondse bedrijfsketen, is het belangrijk de digitale infrastructuur erachter te begrijpen.
Hosting en domeinen
Illegale apotheeksites opereren bij voorkeur vanaf buitenlandse servers. Ze registreren domeinnamen via bedrijven in landen met minder strenge handhaving of gebruiken valse registratiegegevens, zodat het moeilijk te herleiden is wie erachter zit . Soms lijken domeinnamen op die van bestaande apotheken (een bekende truc is het nabootsen van een bekende merknaam met een kleine spellingwijziging).
Betaalmethoden
De financiële infrastructuur van nepapotheken is ook ondergronds. Zoals eerder genoemd, duiden cryptobetaling en buitenlandse rekeningnummers op pogingen om transacties te verhullen. Creditcardbetalingen worden soms nog aangeboden, maar via schimmige betaalverwerkers. Verder komt het voor dat criminelen vragen om betaling in cadeaubonnen of anonieme prepaid-kaarten, om traceerbaarheid te verminderen (hoewel dit minder voorkomt dan crypto). Het gebruik van reguliere betaalmethoden zoals iDEAL of PayPal wordt bewust gemeden of afgehandeld via dekmantel-bedrijfjes, omdat die bedrijven frauduleuze transacties relatief snel opsporen en blokkeren.
Distributie en verzending
Nadat een klant heeft betaald, moeten de goederen geleverd worden. Hier maken de netwerken gebruik van de wereldwijde pakket- en poststromen. Individuele doosjes pillen of flesjes kunnen relatief eenvoudig verstopt worden in enveloppen of pakketten tussen onschuldige goederen. Douanes wereldwijd onderscheppen jaarlijks enorme hoeveelheden illegale geneesmiddelen die per post of koeriersdienst verzonden zijn. Voor Nederland als logistieke hub is dit een specifiek aandachtspunt: de Rotterdamse haven en Schiphol verwerken onmetelijke hoeveelheden containers en poststukken, waardoor kleine zendingen pillen moeilijk eruit te pikken zijn. Toch worden ook hier regelmatig partijen medicijnen door de douane in beslag genomen. Technologische hulpmiddelen als scanapparatuur en data-analyse spelen een rol in het onderscheppen van illegale farmaceutische zendingen.
Platforms en online marketing
Tot slot maken deze netwerken gretig gebruik van de infrastructuur van het internet zelf om klanten te bereiken. Ze investeren in zoekmachine-optimalisatie zodat hun sites hoog eindigen bij zoekopdrachten als ‘Ritalin zonder recept kopen’. Ook plaatsen ze advertenties op dubieuze websites en soms zelfs op grote zoekmachines via omwegen. Socialmediakanalen dienen, zoals genoemd, zowel als etalage als communicatiekanaal. Zonder Facebook, TikTok of Telegram zou het bereik van deze ondergrondse apotheken aanzienlijk kleiner zijn.
Nederland als afzetmarkt en distributieland
Nederland speelt in deze problematiek een dubbele rol. Allereerst is er de binnenlandse vraag. Net als in andere landen is er een groeiende groep mensen die buiten het officiële zorgcircuit om medicijnen wil bemachtigen. Studenten zijn een duidelijk voorbeeld: de IGJ ziet dat vooral ADHD-medicijnen gretig aftrek vinden onder jongeren om beter te kunnen studeren of langer te kunnen feesten. Ook onder andere risicogroepen, zoals mensen met slaapproblemen of chronische pijn, bestaat de verleiding om via internet zwaardere medicatie te kopen dan een arts zou voorschrijven. De vergrijzing en lange wachtlijsten in de GGZ kunnen bijvoorbeeld mensen ertoe drijven om zelf kalmeringsmiddelen of opiaten online te bestellen wanneer hun huisarts ze niet (meer) wil voorschrijven. Daarnaast is er een nichemarkt van sporters en bodybuilders die anabole steroïden en groeihormonen bestellen via webshops.
Daarnaast is Nederland potentieel een distributieland in de internationale pillenhandel. Onze open economie, grote havens en goedkopere posterijen maken het land aantrekkelijk als doorvoerhaven. Illegale medicijnzendingen uit bijvoorbeeld Azië of Oost-Europa kunnen via Rotterdam of via luchtpost binnenkomen, om van hieruit door te worden gestuurd binnen de EU. Interpol noemt Singapore een belangrijke doorvoerhub in Azië voor valse medicijnen; in Europa vervullen onder meer België (Antwerpse haven) en wellicht Nederland vergelijkbare rollen.
Hoe check je in de praktijk nepapothekers?
Het voorkomen van digitale en economische fraude vraagt om een integrale aanpak, waarin signalering, bewustwording en samenwerking centraal staan. Een belangrijk hulpmiddel hierbij is de publieke lijst van bekende malafide handelspartijen die de politie bijhoudt. Deze lijst is te vinden via www.politie.nl/aangifte-of-melding-doen/bekende-malafide-handelspartijen.html. Deze bevat domeinnamen, rekeningnummers, e-mailadressen en telefoonnummers van partijen die eerder in verband zijn gebracht met oplichting of fraude. Beleidsadviseurs kunnen deze bron benutten om lokale of sectorale voorlichtingscampagnes te ondersteunen, risicocommunicatie richting ondernemers te versterken en samenwerking met toezichthouders te verbeteren.
Alertheid is geboden als de aanbieder niet staat vermeld op www.aanbiedersmedicijnen.nl en het verplichte EU-logo voor erkende online apotheken ontbreekt. Bovendien is het een signaal als de apotheek niet geregistreerd is in het officiële register van gevestigde apotheken.
Beleidstips
Gezien de complexiteit en schaal van dit probleem is een multidisciplinaire aanpak vereist. Hieronder volgen enkele beleidsopties en aanbevelingen die beleidsadviseurs kunnen overwegen om de opkomst van online nepapotheken te bestrijden.
Versterkt digitaal toezicht en opsporing: investeer in gespecialiseerde teams bij IGJ, politie en douane voor het continu monitoren van online aanbod. Creëer juridische mogelijkheden voor proactief optreden, zoals het snel (laten) blokkeren van malafide websites en het uitvoeren van testaankopen online om bewijsmateriaal te verzamelen.
Publiek-private samenwerking: zoek intensieve samenwerking met domeinnaambeheerders, internetproviders, sociale mediaplatforms, banken en pakketbezorgers. Een publiek-privaat taskforce kan helpen om informatie uit te wisselen. Met socialmediabedrijven kunnen afspraken gemaakt worden om sneller accounts te verwijderen die medicijnen illegaal aanbieden, vergelijkbaar met hoe terroristische content wordt aangepakt.
Bewustwording en preventie bij risicogroepen: intensiveer voorlichting richting de groepen die het meest in de gevarenzone zitten. Voor studenten en scholieren zouden voorlichtingscampagnes over de gevaren van study drugs en online pillenmisbruik moeten worden opgezet, bijvoorbeeld via onderwijsinstellingen en studentenverenigingen. Ook voor ouderen en sporters is gerichte communicatie nodig. Zorgprofessionals spelen eveneens een rol: huisartsen, apothekers en psychiaters moeten alert zijn op signalen dat hun patiënten mogelijk middelen online bijbestellen. Zo kan een apotheker bij herhaalrecepten merken dat een patiënt minder vaak terugkomt dan verwacht.
Aanscherping van wet- en regelgeving: evalueer of de huidige wetten voldoende mogelijkheden bieden om op te treden tegen online geneesmiddelenhandel. Zo niet, overweeg dan nieuwe strafbaarstellingen of hogere straffen voor het exploiteren van nepapotheken. Het bezit of importeren van receptplichtige middelen zonder recept is in principe al illegaal, maar handhaving daarop bij consumenten is lastig en weinig proportioneel. Daarom zou de focus moeten liggen op de aanbieders. Denk aan het expliciet strafbaar stellen van het faciliteren van illegale medicijnverkoop via online platforms, zodat bijvoorbeeld ook beheerders van websites of moderators van socialmediagroepen kunnen worden aangepakt als zij willens en wetens zulke handel toelaten.
Internationale samenwerking intensiveren: blijf actief bijdragen aan operaties als Pangea en zoek ook bilaterale samenwerkingen. Nederlandse opsporingsdiensten en het OM kunnen nauwer optrekken met collega’s in bronlanden van illegale medicijnen, bijvoorbeeld India, China of landen in Zuidoost-Azië, om productie en verzending bij de bron aan te pakken. Dit vergt vaak diplomatiek overleg en ondersteuning van capaciteitsopbouw in die landen. Binnen Europa kan Nederland via Europol een voortrekkersrol spelen in een gezamenlijke intelligence-unit voor medicijncriminaliteit, zodat signalen over netwerken direct EU-breed worden gedeeld. Tot slot is het waardevol om ervaringen uit te wisselen met landen als de VS en het Verenigd Koninkrijk, die al veel expertise hebben opgebouwd in het aanpakken van online nepapotheken.
Hier zakt je broek van af!!
De handel in afslankmedicatie zonder recept neemt snel toe, zowel legaal als illegaal. Onderzoek van het Algemeen Dagblad (1 november 2025) toont aan dat middelen als Ozempic en Wegovy eenvoudig via internet of Belgische klinieken verkrijgbaar zijn, vaak zonder medische noodzaak of toezicht. Mensen met een gezond BMI bestellen deze middelen om snel af te vallen voor bijvoorbeeld een trouwdag of vakantie. De prijzen variëren van enkele honderden tot duizenden euro’s per traject.
De toegenomen populariteit leidt tot nieuwe risico’s: vervalsingen, vergiftigingen en misbruik. Steeds vaker belanden gebruikers op de spoedeisende hulp. De Inspectie Gezondheidszorg waarschuwt voor onduidelijke herkomst en gebrek aan controle bij online aanbieders. Daarnaast ontstaan nieuwe verdienmodellen, waarbij particulieren via sociale media als tussenpersoon optreden. Deze specifieke trend is relevant vanwege de vervagende grens tussen legale en illegale geneesmiddelenhandel. De combinatie van hoge vraag, medische schaarste en sociale druk creëert een lucratieve markt die fraude, grensoverschrijdende smokkel en volksgezondheidsrisico’s versterkt. Kortom, het domein van georganiseerde ondermijnende criminaliteit.
Bron: Algemeen Dagblad, 1 november 2025, krantenartikel: “Afslankmedicijn zonder recept? Fluitje van een cent.”
Bronnen:
https://www.igj.nl/actueel/nieuws/2025/10/30/inspectie-maakt-zich-zorgen-over-toename-van-online-nepapotheken, geraadpleegd op 30 oktober 2025
https://www.igj.nl/documenten/2025/10/30/online-aanbod-van-adhd-medicatie-baart-igj-zorgen-opmars-van-online-nepapotheken, geraadpleegd op 30 oktober 2025
https://www.aanbiedersmedicijnen.nl, geraadpleegd op 30 oktober 2025
https://www.bnnvara.nl/artikelen/online-medicijnen-bestellen-dit-zijn-de-risicos, geraadpleegd op 30 oktober 2025
Meer weten over georganiseerde ondermijnende criminaliteit?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang inhoudelijke kennisberichten over ondermijning. Of bestel het Basisboek Ondermijning.
De inhoud van dit kennisartikel, evenals eventuele bijbehorende uitingen, zijn auteursrechtelijk beschermd op grond van de Auteurswet. Het auteursrecht berust bij de auteur. Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming is het niet toegestaan dit werk, geheel of gedeeltelijk, te verveelvoudigen of openbaar te maken, in welke vorm dan ook. Bewijs van eerste vastlegging is gedeponeerd via de Merkplaats te Amsterdam. Voor gebruiksverzoeken kun je contact opnemen via jeroen@goudtrainingen.nl.