Feiten boven aannames in ondermijning!

Er zijn meerdere redenen waarom de beautybranche desondanks vaak argwanend wordt bekeken. Ten eerste beschikt deze branche over kenmerken die op papier een risico lijken: er gaat relatief veel contant geld om en de omzet uit behandelingen is moeilijk exact te bepalen. Bovendien is de instapdrempel laag, vrijwel iedereen kan een kapperszaak of nagelstudio beginnen, wat de indruk wekt dat criminelen eenvoudig een salon kunnen opzetten om geld wit te wassen. Ten tweede spelen culturele verschillen een rol. Een aanzienlijk deel van de ondernemers heeft een migratieachtergrond en hanteert een informelere manier van zaken doen, met bijvoorbeeld afwijkende (langere) openingstijden en regelmatig familie of kennissen aanwezig in de zaak. Deze open, huiselijke sfeer in bijvoorbeeld barbershops (koffie klaar, klanten die blijven praten of even kort in- en uitlopen), kan bij buitenstaanders argwaan wekken, terwijl het binnen de gemeenschap normaal is. Ten derde heerst er verwarring over wat ondermijning precies inhoudt. Veel burgers en professionals scharen zaken als zwart geld of illegale arbeid al onder ondermijning, terwijl in strikte zin pas van ondermijning wordt gesproken als er een link is met georganiseerde criminaliteit en een verwevenheid tussen de onder- en bovenwereld.

Wat kunnen gemeenten doen?
Gezien de bevindingen is een intensieve, sectorbrede kruistocht tegen ondermijning in de beautybranche niet nodig. Het onderzoek vormt geen aanleiding voor extra harde maatregelen specifiek gericht op deze sector. Belangrijker is een feitelijke benadering: ondermijningsbeleid baseren op concrete aanwijzingen en objectieve onderzoeken in plaats van op geruchten of het imago van een branche. Tegelijk dienen gemeenten wel het hardnekkige beeld dat leeft serieus te nemen. Als besloten wordt geen extra strikt beleid te voeren voor kappers, schoonheidssalons en aanverwante ondernemingen, dan is het zaak om dat duidelijk uit te leggen. Wees transparant waarom de ene branche wel en de andere geen speciale aandacht krijgt.

Uit het onderzoek ‘Schone Zaken’ komen twee voorzorgsmaatregelen naar voren die gemeenten kunnen overwegen om de weerbaarheid van de sector verder te vergroten. Ten eerste het instellen van een vergunningplicht voor fysieke beautybedrijven, zodat aspirant-ondernemers vooraf gescreend kunnen worden. Via de Wet Bibob of een gerichte vergunningenaanpak kan worden tegengegaan dat iemand met crimineel geld of intenties ongemerkt een ogenschijnlijk legale salon start. Ook na vergunningverlening biedt dit de mogelijkheid om periodiek te controleren of aan de voorwaarden wordt voldaan. Ten tweede wordt gepleit voor intensievere handhaving en betere informatiedeling tussen instanties. Signalen van mogelijke criminaliteit rond een bedrijf, denk aan meldingen van witwassen of illegale activiteiten, moeten sneller en gezamenlijk worden opgepakt door gemeente, politie, Belastingdienst en andere betrokkenen. Het delen van gegevens kan helpen om sneller te reageren zodra ergens echt ‘rook’ is, in plaats van overal preventief ‘brand’ te roepen.

Praktijktips! 

• Hanteer een vergunningsplicht voor beautyondernemingen met een fysieke vestiging, zodat voorafgaand screenen via de Wet Bibob mogelijk wordt en crimineel verkregen geld niet in nieuwe salons kan worden geïnvesteerd.
• Maak gebruik van ruimtelijke ordening (branchering) om te voorkomen dat er een overconcentratie van kappers- en beautysalons in kwetsbare wijken ontstaat.
• Volg concrete signalen stevig op met handhaving, bijvoorbeeld door gerichte bedrijfscontroles, het inzetten van bestuurlijke maatregelen (of strafrechtelijke opsporing indien nodig.
• Pas de ‘knock and talk’-methode toe: wees aanwezig in de wijk en ga proactief in gesprek met eigenaren van salons. Regelmatige informele bezoekjes door wijkagenten of toezichthouders verlagen drempels, vergroten vertrouwen en zorgen dat potentiële misstanden eerder boven water komen.
• Hanteer intern een scherpe definitie van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Zorg dat medewerkers weten dat bijvoorbeeld zwart werken of kleine fraude niet automatisch gelijkstaat aan georganiseerde criminaliteit. Zo voorkom je dat onschuldige of kleinere vergrijpen onterecht worden gezien als zware criminaliteit.
• Investeer in cultuursensitiviteit bij handhavers. Train toezichthouders en handhavers om zakelijke gebruiken van diverse ondernemers (bijvoorbeeld familie helpt mee, andere openingstijden, kort in- en uitlopen van mensen) in de juiste context te zien. Dit vermindert het risico dat normaal gedrag als verdacht wordt bestempeld puur vanwege onbekendheid.
• Communiceer actief de feiten uit het onderzoek, zowel intern bij de gemeente als richting de samenleving. Heb je hulp nodig bij een goede communicatiestrategie, maak dan gebruik van het Basisboek Ondermijning.
• Leg besluitvorming goed uit. Als de gemeente besluit geen extra ondermijningsaanpak in de beautybranche in te voeren, onderbouw dat dan publiekelijk met de onderzoeksresultaten.
• Blijf alert op individuele afwijkingen. Hoewel er geen structureel probleem is, kunnen incidentele gevallen voorkomen. Onderzoek die casus dan gericht, zonder meteen de hele branche te verdenken.
• Maak gebruik van data-analyse en dashboards zoals het landelijke Dashboard Zicht op Ondermijning. Dit instrument bevat gegevens en patronen (bijvoorbeeld opvallende concentraties of financiële afwijkingen) die kunnen helpen om gericht beleid te formuleren.
• Neem de economische context mee. Realiseer dat de populariteit van beautyservices sterk is gegroeid door hogere welvaart en veranderde lifestyle. Onderbouw analyses dus ook met marktcijfers.
• Houd tanning- en zonnestudio in de gaten. Het onderzoek ‘Schone zaken’ laat zien dat witwasconstructies vooral daar incidenteel opdoken.

Komt georganiseerde ondermijnende criminaliteit veel voor in de beautysector?
Uit het onderzoek ‘Schone zaken’ blijkt van niet. De beautysector kent weliswaar misstanden, maar zelden structurele ondermijning door de georganiseerde misdaad. In het WODC-rapport wordt ondermijning gedefinieerd als vermenging van onder- en onderwereld, waarbij legale structuren (zoals bedrijven of vergunningen) worden gebruikt om criminaliteit te faciliteren of te verhullen. Zaken als zwart werk of belastingontduiking (zwart geld) vallen niet onder deze definitie. Dergelijke kleinere overtredingen worden in beautybedrijven af en toe aangetroffen, maar vormen vooral orde- en fraudeproblemen, geen gecoördineerde ondermijning vanuit een crimineel netwerk. Echte ondermijnende praktijken, bijvoorbeeld een crimineel netwerk dat systematisch kapsalons inzet om drugsgeld wit te wassen zijn in dit onderzoek nauwelijks naar voren gekomen. Er is dus geen aanwijzing dat de branche op grote schaal door de onderwereld wordt misbruikt.

Waarom denken zoveel mensen dan dat kappers of nagelsalons niet pluis zijn?
Dat heeft te maken met opvallende kenmerken van de sector én met perceptie. Allereerst zijn er veel contante betalingen en is het lastig om omzet of klantenvolume van buitenaf in te schatten. Daarnaast zien we in sommige wijken een hoge dichtheid aan kapperszaken en salons dicht op elkaar. Voor buitenstaanders lijkt zo’n overvloed aan dezelfde zaken verdacht, hoe kunnen ze allemaal genoeg verdienen? Dit komt simpelweg vaak door hoge vraag en uiteenlopende voorkeuren in een diverse bevolking. Verder spelen culturele verschillen een rol, een informele sfeer met familie in de zaak of lange openingstijden past bij sommige ondernemers, maar wordt door ongeïnformeerde omwonenden soms verkeerd uitgelegd als iets heimelijks. Ten slotte werken gevoelens en verhalen op sociale media dit wantrouwen in de hand en of versterken dit beeld.

Bron:
https://repository.wodc.nl/handle/20.500.12832/3472
Klik hier voor het volledige rapport Schone Zaken, Verkenningen rond ondermijnende criminaliteit in de beautysector.