15 oktober 2025, 12:47
Seksuele uitbuiting verschuift ook naar het digitale domein. Waar uitbuiting vroeger vaak fysiek in de prostitutie plaatsvond, zien we dat dit ook online gebeurt, bijvoorbeeld via gedwongen seksuele handelingen voor een webcam. Op onlineplatforms als OnlyFans neemt het probleem toe: uit forensisch onderzoek blijkt dat daar in toenemende mate seksuele uitbuiting plaatsvindt. De traditionele pooier maakt plaats voor de e-pimp. Deze digitale pooiers opereren anoniem achter schermen, wat de uitbuiting minder zichtbaar en lastiger aan te pakken maakt.
Verborgen cijfers
Precieze aantallen van gedwongen online sekswerk zijn lastig te verkrijgen, omdat deze vorm van mensenhandel vaak verborgen blijft. Toch geven beschikbare meldingen een indicatie van de omvang. In 2023 werden 868 slachtoffers van mensenhandel gemeld bij nationaal coördinatiecentrum CoMensha, een lichte stijging ten opzichte van 814 in 2022. Seksuele uitbuiting blijft de grootste categorie: naar schatting was rond de helft van de slachtoffers in 2023 gedwongen actief in de seksindustrie (fysiek of online) Onder deze slachtoffers bevonden zich ook minderjarigen. Er zijn sterke aanwijzing van onderrapportage: uit een analyse van hulpchatgesprekken bleek bijvoorbeeld dat de afgelopen vijf jaar ruim twee keer zoveel minderjarige slachtoffers contact zochten dan officieel bekend.
Terwijl traditionele gedwongen prostitutie nog steeds voorkomt, signaleren politie en hulpinstanties een duidelijke trend richting thuisprostitutie en online uitbuiting. De Nationaal Rapporteur Mensenhandel meldt dat seksuele uitbuiting steeds vaker onopgemerkt blijft doordat het zich verschuift naar privéruimten en het internet. Zo is het ronselen van slachtoffers via sociale media inmiddels schering en inslag. Volgens het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) ontmoette gemiddeld een kwart van de slachtoffers zijn of haar uitbuiter online, vaak via Instagram, Snapchat of datingapps. Uitbuiters plaatsen bovendien seksadvertenties op internet en verplaatsen activiteiten buiten het zicht van reguliere controles.
Naast meldingen van slachtoffers zijn er ook concrete strafzaken. In de afgelopen twee jaar hebben meerdere onderzoeken en arrestaties plaatsgevonden rondom gedwongen webcamseks en online seksuele uitbuiting. Behalve de mensenhandelbepalingen kunnen ook andere strafartikelen in beeld komen. Het dwingen of chanteren van iemand tot het verrichten van seksuele handelingen, ongeacht of dit fysiek of via een webcam gebeurt, kan bijvoorbeeld worden gekwalificeerd als (poging tot) aanranding of verkrachting. Als iemand onder dreiging wordt aangezet tot seksuele handelingen voor de webcam, kan dit beschouwd worden als feitelijke aanranding van de eerbaarheid.
Technieken van uitbuiters
Hoe slagen deze moderne mensenhandelaren erin om hun slachtoffers online uit te buiten? Vaak vertonen deze overeenkomsten met klassieke loverboy-technieken.
Uitbuiters zoeken hun prooi steeds vaker via social media en datingapps. Waar de traditionele loverboy maandenlang een liefdesrelatie veinsde, gaat de mensenhandelaar van nu veel sneller te werk. Hij of zij benadert een potentieel slachtoffer bijvoorbeeld via Instagram, Snapchat of Tinder en bouwt online vertrouwen op. In sommige gevallen gebeurt de benadering onder valse voorwendselen: de dader presenteert zich als model-scout, fotografenbureau of “OnlyFans-manager” met een aantrekkelijk voorstel. Kwetsbare mensen, bijvoorbeeld jongeren met weinig zelfvertrouwen, personen met financiële problemen of een licht verstandelijke beperking, zijn hier extra vatbaar voor.
Eenmaal in contact wordt het slachtoffer vooruitzichten op veel geld en glamour voorgehouden. Ze beloven hulp bij het opzetten van een profiel, het aantrekken van fans en het maximaliseren van inkomsten. In werkelijkheid wordt de nieuwe ‘manager’ steeds dwingender: afspraken worden niet nagekomen en grenzen worden opgerekt. Zo wordt een slachtoffer dat in eerste instantie instemde met milde content onder druk gezet om steeds verdergaande seksuele handelingen te verrichten voor de camera.
Een cruciaal verschil met iemand die vrijwillig online sekswerk doet, is dat bij uitbuiting het slachtoffer zelf geen controle heeft over zijn/haar accounts of verdiensten. E-pimps hanteren precies deze tactiek: zij maken de online profielen aan en beheren alle inloggegevens en zelfs de tweestapsverificatie. Het slachtoffer kan de accounts alleen in met toestemming van de uitbuiter. Ook de financiële afhandeling gebeurt door de dader: opbrengsten vloeien naar bankrekeningen onder zijn beheer, of de uitbetaalde sommen moeten grotendeels contant worden afgestaan. Slachtoffers weten vaak niet precies hoeveel geld er binnenkomt en waar het blijft. Deze financiële uitbuiting, onder dwang werken en niets verdienen is mensenhandel.
Signalen in de praktijk
- Geen controle over eigen inkomsten of accounts
- Het slachtoffer ontvangt weinig tot geen geld voor het (online) sekswerk, of weet niet precies hoeveel er wordt verdiend.
- Iemand anders beheert mogelijk de financiële zaken. Ook kan het zijn dat een ander de socialmedia- of OnlyFans-accounts van de persoon beheert.
- Lange werkuren.
- Steeds extremere content.
- Afhankelijkheidssituaties: geen eigen woonruimte, schulden, psychische problemen, licht verstandelijke beperking, of zeer jonge leeftijd.
- Signalen van bedreiging, chantage of emotionele druk zijn cruciaal. Het slachtoffer kan uitingen doen als: “Ik móét dit doen, anders gebeurt er iets.” Bij jongeren kan sextortion voorkomen: iemand is bang dat er naaktfoto’s van hem/haar worden gedeeld als hij/zij niet meewerk.
- Fysieke verwondingen, angstigheid, schrikachtigheid of een algeheel geïntimideerde houding kunnen wijzen op mishandeling achter de schermen.
- Een ingestudeerd of onduidelijk verhaal over wat ze doen en waarom. Ze kunnen vaak van locatie wisselen, vage verklaringen geven over inkomsten of onder bizarre voorwaarden lijken te werken.
- Aanwezigheid van een ‘manager’ of dominant persoon die altijd aanwezig is of het woord voert.
Het is belangrijk om te beseffen dat slachtoffers zelf niet altijd hun situatie als uitbuiting (durven) herkennen of benoemen. Ze kunnen door manipulatie denken dat de uitbuiter hun vriend is, of schamen zich om hulp te zoeken. Daarom hameren instanties op alertheid bij professionals én omstanders: leraren, vrienden, zorgmedewerkers en ook online moderators. Bewustwording van deze signalen kan ertoe leiden dat iemand tijdig hulp krijgt.
Bronnen:
https://www.rtl.nl/nieuws/editie-nl/artikel/5415475/seksuele-uitbuiting-onlyfans-epimp-nieuwe-pooier-dataexpert
https://www.zedenadvocaat.nl/
https://www.nationaalrapporteur.nl
https://www.comensha.nl
Meer weten over georganiseerde ondermijnende criminaliteit?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang inhoudelijke kennisberichten over ondermijning. Of bestel het Basisboek Ondermijning.
De inhoud van dit kennisartikel, evenals eventuele bijbehorende uitingen, zijn auteursrechtelijk beschermd op grond van de Auteurswet. Het auteursrecht berust bij de auteur. Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming is het niet toegestaan dit werk, geheel of gedeeltelijk, te verveelvoudigen of openbaar te maken, in welke vorm dan ook. Bewijs van eerste vastlegging is gedeponeerd via de Merkplaats te Amsterdam. Voor gebruiksverzoeken kun je contact opnemen via jeroen@goudtrainingen.nl.